Treurigheid, tenzij uitzicht volgt na inzicht.
Het Torentje in Almelo met zijn allerlaatste installatie.
Tekst en fotos: Dora Brandt
Nog maar drie jaar geleden vierde Het Torentje nabij de rechtbank in Almelo als uitdagende en inspirerende locatie voor eigentijdse beeldende kunst zijn vijftienjarig bestaan. Bij die gelegenheid stak voorzitter Annick van der Lof terecht de loftrompet over de reeks van veertig speciaal voor Het Torentje ontworpen en tot dan toe ter plekke gerealiseerde installaties, ter gelegenheid waarvan het over die periode overzicht biedende en prachtig vormgegeven boek Genius Loci verscheen.
Zij sprak daarbij warme dankwoorden uit voor ieder die dit toekwam, echter met de kanttekening dat het in financiële zin bepaald geen feest was en zowel de politiek als het bedrijfsleven hun ondersteuning aanzienlijk zouden moeten verruimen.
Tijdens een gelegenheidsdebat bij dat derde lustrum wekte hoofdredacteur Han Pape van deze krant als gespreksvoorzitter op tot subsidie en sponsoring: “Royaal in de beurs tasten voor kunst in het algemeen en Het Torentje in het bijzonder, daar moet het naartoe, want voor niets gaat de zon op.” Het statement kreeg de nodige bijval. maar vermoedelijk gebeurde dat in de euforie van het jubileum, want helaas kwam er geen geld binnen.
Aangezien de feestelijkheid van drie jaar geleden samenviel met de opening van de installatie van architect Anne Holtrop (1977) zou diens werk A Tower, chronologisch gezien als eerste (hoe toepasselijk) in aanmerking zijn gekomen voor opname in een boek dat bij vijftien jaar later zou verschijnen, ware het niet dat zaterdag middag 28 september jongstleden het doek viel voor Het Torentje; het einde van een tijdperk in Almelo.
Er leek die zaterdagmiddag geen vuiltje aan de lucht, want De Meridiaan liep gestaag vol voor de openingsbijeenkomst bij de installatie Inzicht van videokunstenaar Elise van der Linden (1983). Voorzitter Van der Lof liet er echter in haar welkomstwoord geen twijfel over bestaan dat dit werkelijk de laatste installatie is in Het Torentje. Het was geen schokkend nieuws meer, maar evengoed klonk het beroerd.
Vrijplaats
Achttien jaar Het Torentje in Almelo, dat wil zeggen achttien jaar een vrijplaats voor eigentijdse en eigenzinnige beeldende kunst, dankzij goed bestuur en financiële, morele en praktische steun. Achttien jaar om trots op te zijn. Van der Lof noemde ze met naam en zwaaide lof toe, gemeend, met verve en zonder blijk van valse sentimenten.
Het Torentje, eens als cadeau bekostigd van de spaarcenten van textielarbeiders, overblijfsel en symbool van een verloren gegane industrie, heeft als locatie voor beeldende kunst wezenlijk en structureel bijgedragen aan de ontwikkeling van het kunstklimaat in Almelo en is door de aanhoudende kwaliteit van de programmering op landelijk niveau en internationaal een begrip geworden.
Het bestuur heeft ervoor gekozen niet voor minder te gaan, het niveau vast te houden; beter op dit punt stoppen dan de kans af te glijden onder druk van de moeilijke tijd die eens, wie weet wanneer zal verkeren.
Inzicht
Van der Linden, de allerlaatste beeldend kunstenaar dus die een op Het Torentje toegesneden installatie heeft ontwikkeld, wordt ingeleid door kunsthistorica Linda Schregardus, medewerkster public relations en communicatie van het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem, waarvoor Van der Linden een serie heldere, voor jong publiek interessante informatieve filmpjes maakte over de museumcollectie, het gebouw en de geschiedenis daarvan.
Schregardus vertrekt vanuit een jeugdherinnering, waarin ze als vijfjarige in Hoorn wonend, aldaar de wenteltrap beklimt van de zestiende-eeuwse toren aan de haven en bij het venster in het torenkamertje wegdroomt in machtige uitzichten. Vanuit dit persoonlijk herinneringsbaken legt zij een speelse verbinding tussen Van der Lindens Inzicht en het begrip uit zicht. De laatste installatie in Het Torentje bestaat uit een aantal uit strakke, zwarte latten geconstrueerde bouwsels die dicht op elkaar staand omhoog reiken, als smalle flatgebouwen die enkel lijken te bestaan uit lege contouren.
Een strenge ordening in de glazen binnenruimte, architectonisch van sfeer, een geschetste stad met een hoekigheid die correspondeert met het steigerwerk van wat op een terrein aan de overkant van de straat in aanbouw is.
Op verschillende hoogtes en divers van afmeting doorbreken fraai gewelfde witte schaalvormen, ze werken als reusachtige bloemen een elegant soort satellietschotels, de onverbiddelijke belijning van de uitgerekte constructies. Wat terzijde in dit geheel, ongeveer op ooghoogte, staat een huisje dat, ondanks te zijn voorzien van wanden en een dak, er uiterst kwetsbaar uitziet.
Van der Linden gebruikt de schalen, met inbegrip van de hele kleine aan genoemd huisje, voor schril met de hoekigheid contrasterende projecties van traag bewegende, aan de natuur ontleende beelden. Bladeren drijven langs, dieren kruipen voorbij, vogels vliegen over, in fijne schaduwvormen afstekend tegen de gekleurd zacht licht uit stralende bloemen, wat inhoudt dat deze installatie pas ’s avonds volledig tot zijn recht komt en de dromerigheid ervan prijsgeeft.
Detail
Natuur, techniek, emotie en ratio zijn terugkerende thema’s in het werk van Van der Linden.
Ze krijgen vorm in licht, kleur, beweging, materie, ruimte en tijd fantasievolle, bijna broze video-animaties en -installaties, die alleen nog maar een toeschouwer nodig hebben die bereid is aandachtig te kijken om deelachtig te worden aan de tijdloosheid die haar beeldtaal genereert. Van der Lindens Inzicht is sterk in zijn ogenschijnlijke eenvoud en rijk door gevoel voor detail. Zij roept meer op dan wat te zien is. Inzicht is als afscheid Het Torentje waardig. Nog even en dan rest leegte…
- 1.5 K
